Bistrica je selo u Srbiji u kome se nalazi desetak vodenica, starih više vekova i zahvaljujući kojima je Bistrica danas jednistveno selo u Srbiji. Zahvaljujući manifestaciji Dani vodeničara i pomeljara u ovom selu se melje kukuruzno i pšenično brašno, a Društvo vodeničara i pomeljara ovog sela počelo je da pakuje i distribuira bistričko brašno.
Želju složnih i preduzimljivih meštana ovog sela, da tradicija mlevenja brašna na vodeničnom kamenu koja traje više vekova bude sačuvana od zaborava prepoznala je i Opština Petrovac na Mlavi koja je pomogla vlasnicima da obnove svoje vodenice i ponovo ih stave u funkciju. Od tada bistrička manifestacija “Dani vodeničara i pomeljara” postaje prepoznatljiva širom zemlje, a samo selo Bistrica počinje da se razvija kao jedan od najznačajnijih turističkih destinacija ovoga kraja – Etno selo Bistrica.
Od petnaestak vodenica obnovljeno je osam, kao i jedna valjavica za valjanje sukna, jedne od najstarijih odevnih tkanina koja se izrađivana od vune.
Deo sela Bistrica je Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo proglasio za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja, deset vodenica potočara, kao i valjavicu za pravljenje sukna u ovom selu.
- Ivkova vodenica sagrađena je 1789. godine, sagradio je Ivko sa sinovima Joksimom, Radosavom i Radovanom, obnovio je njegov čukununuk.
- Tomaška je 1820. godine otkupljena od Turaka i danas melje kukuruzno brašno od kukuruza “osmaka” koje i samim mirisom opija.
- Velika vodenica je i jedna od najvećih, ali i na najlepšem mestu, do nje se dolazi preko drvenog mostića preko reke.
- Pavićevska vodenica datira 1937. nakon pauze sada ponovo melje brašno, prvenstveno kako bi porodična tradicija bila očuvana.
- Za najlepšu na manifestaciji “Dani vodeničara i pomeljara” 2018. godine proglašena je Ružanska vodenica. Nastala je u 18. veku i prema rečima jednog od šestorice vlasnika, Zorana Nikolića Čopa, svaka od bistričkih vodenica ima svoju živopisnu priču, a zahvaljujući upravo manifestaciji “Dani vodeničara i pomeljara” vodenice su oživele i počele “ponovo da ih pričaju”.
Ortakluk u vodenici se zasniva na broju dana tokom kojih suvlanici – ortaci koriste vodenicu, odnosno uzimaju “ušur”, deo brašna koji se uzima za obavljeno mlevenje. Taj prihod od mlevenja brašna se računao jedinstvenom matematičkom operacijom, uz pomoć “raboša”, komadića drveta na kome su obeležavana, urezivana dugovanja.
Svi ljubitelji kačamaka i proje kažu da je ukus jela od brašna koje je mleveno na kamenu, neuporediv.
Devet godina unazad u Bistrici, na dan Malog Uskrsa održava se manifestacija „Dani vodeničara i pomeljara”, koja je danas veoma značajna u turističkoj ponudi petrovačkog kraja. Iz godine u godinu sve je više posetilaca, kako iz ovog kraja, tako i iz drugih delova Srbije, koji uz muziku čuvenih bistričkih bandaša obilaze vodenice i degustiraju kačamak, proju,bistrički sir od kravljeg i ovčijeg mleka, med i ostalu hranu pripremljenu na tradicionalan način.
Porta bistričke crkve Car Konstantin i carica Jelena biva ispunjena narodom tokom kulturno-umetničkog programa koji se prikazuje na letnjoj pozirnici u sklopu kompleksa.
U sklopu manifestacije održava se takmičenje u krunjenju kukuruza, pre koga se polaže posebna vodeničarska zakletva:
„Zaklinjem se svojom čašću i obrazom da ću pošteno mleti brašno i neću zakidati na ušuru. Poštovaću pravo prvenstva u meljavi i visok kvalitet brašna sa bistričke reke. Tako mi Bog pomogao i svi sveci, u dvanaest meseci”.
Na Danima vodeničara i pomeljara biraju se najuređenija vodenica i najlepša pomeljarka.
Deseti “Dani vodeničara i pomeljara” nisu održani ove godine zbog aktuelne epidemiološke situacije, ali su zato u godini domaćeg turizma mnogi prvi put posetili Bistricu i ovaj kompleks vodenica. Planinari, bajkeri, biciklisti i ostali zaljubljenici u prirodu posebne utiske su poneli iz ovog sela.
Bistričko Udruženje žena “Pomeljarke sa Bistrice” osnovano je 2019. godine i ima za cilj negu i očuvanje kulture i tradicije ovog sela.
Veliki potencijal ovog dela opštine prepoznali su Bistričani i 2018. godine osnovali Društvo vodeničara i pomeljara sa opredeljenjem da rade na očuvanju stila gradnje bistričkog kompleksa vodenica, da neguju i očuvaju vodeničarski zanat, ali i aktivno rade na očuvanju prirodnog okruženja ovog dela opštine i promovišu svoje selo kao turističku destinaciju.
Jedan od fokusa Društva vodeničara i pomeljara sela Bistrica je promocija proizvoda bistričkih vodenica – brašna od kukuruza i pšenice mlevenog na vodeničnom kamenu, koje se melje kao celo zrno i zadržava sve svoje vrednosti.
Zahvaljujući sve većem interesovanju za seoski turizam i zdravom, ogranskom hranom, brašno sa potočara je sve traženije na tržištu. Društvo vodeničara i pomeljara sela Bistrica pakuje, prodaje i distribuira brašno sa bistričkih vodenica.
Prema rečima jednog od vlasnika Ružanske vodenice Zorana Nikolića neuporediv je ukus brašna mlevenog na mlinu i na kamenu vodenice potočare, zbog brzine mlevenja:
“Mlin pali, a u vodenici svi dragoceni sastojci ostaju u brašnu”.
A prema njegovim rečima beli kukuruz, osmak je najbolji za kačamak, a kačamak je jedan od najzdravijih obroka.
Bistričko brašno sa vodenice sa pakuje za posebno dizajniranom oznakom udruženja, Društva vodeničara i pomeljara Bistrica, kako bi bilo dostupno kako turistima koji posećuju Bistricu, tako i svima koji su u potrazi pre svega za zdravom i ukusnom hranom.
Tekst je nastao u sklopu projekta „Primer dobre prakse“, koji sufinansira Opština Petrovac na Mlavi u okviru Konkursa o sufinansiranju projekata kojima se ostvaruje javni interes u oblasti javnog informisanja u 2020. godini.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
